MÜKELLEFLİK YAŞI?
AKIL BALİĞ YAŞI?
BÜLUĞ YAŞI?
ERGENLİK YAŞI?
FARİK, MÜMEYYİZLİK YAŞI?
CEZAİ EHLİYET YAŞI?
EVLENEBİLME YAŞI?
MALİ SORUMLULUK YAŞI?
KONUYA İLİŞKİN NASSLAR (AYETİ KERİME VE HADİSİ ŞERİFLER)
"AKIL SAHİPLERİ" İBRAHİM SURESİ 52. Bu Kur'ân, kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın ancak bir tek ilâh olduğunu bilsinler ve akıl sahipleri öğüt alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir tebliğdir. TEBLİĞ Kelime Kökeni ~ Ar tablīġ تبليغ [#blġ II msd.] iletme, ulaştırma < Ar bulūġ بلوغ ulaşma, varma, erme → büluğ BÜLUĞ Kelime Kökeni ~ Ar bulūġ بلوغ [#blġ msd.] 1. hedefe ulaşma, varma, erme, 2. erginlik, yetkinlik BÜLUĞ-RÜŞTE ERMEK İSRA SURESİ 34. Yetimin malına, rüşdüne erinceye kadar, ancak en güzel bir niyetle yaklaşın. Verdiğiniz sözü de yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir. BÜLUĞ Kelime Kökeni ~ Ar bulūġ بلوغ [#blġ msd.] 1. hedefe ulaşma, varma, erme, 2. erginlik, yetkinlik RÜŞT Kelime Kökeni ~ Ar ruşd رشد [#rşd msd.] 1. doğru yolu izleme, aklı başında olma, 2. olgunluk, büluğ < Ar raşada رشد doğru yolu izledi
BÜLUĞ-ERGİNLİĞE ULAŞMIŞ NUR SURESİ 59. Çocuklarınız ergenlik çağına girdiklerinde, kendilerinden öncekiler (büyükleri) izin istedikleri gibi onlar da izin istesinler. İşte Allah, âyetlerini size böyle açıklar. Allah alîmdir, hakîmdir.
YETİMİN MALINI AKLI ERİNCEYE (AKIL BALİĞE) KADAR VERMEMEK AKILCA OLGUNLAŞIP OLGUNLAŞMADIKLARINI ANLAMAK İÇİN DENEMEK AKILCA OLGUNLAŞMA-EVLİLİK ÇAĞI NİSA SURESİ 5. Allah'ın, sizi başına diktiği mallarınızı aklı ermezlere vermeyin; o mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara güzel söz söyleyin. 6. Evlenme çağına gelinceye kadar yetimleri gözetip deneyin. Onların akılca olgunlaştıklarını görürseniz, mallarını kendilerine teslim edin. "Büyüyecekler de mallarına sahip olacaklar" endişesiyle onları israf ederek, tez elden yemeyin. Zengin olan, onların malını yemekten çekinsin. Fakir olan ise, meşrû sûrette yesin. Mallarını kendilerine verdiğiniz zaman, bunu şahitler karşısında yapın. Hesap görücü olarak Allah yeter.
EVLENME ÇAĞINA GELENE KADAR AKLININ ERİP ERMEDİĞİNİ (AKİL BALİĞ) DENEMEK. 538 - Yine Hz. Aişe (radıyallahu anhâ) "Yetimleri, evlenme çağına gelene kadar deneyin, onlarda olgunlaşma görürseniz mallarını kendilerine verin, büyüyecekler de geri alacaklar diye onları israf ederek ve tez elden yemeyin. Zengin olan iffetli olmağa çalışsın, yoksul olan uygun bir şekilde yesin..." (Nisa, 6), ayeti hakkında şu açıklamayı yaptı: "Bu âyet, yetime bakan velinin fakir olması halinde, bakım hizmetine mukabil, yetimin malından uygun şekilde yiyebileceğini beyân için nâzil olmuştur." Bir başka rivayette şöyle denir: "Velî, muhtaçsa, çocuğun malından, malın miktarına göre uygun şekilde alır." Buhârî, Büyû 95, Vesâya 23, Tefsir, Nisa 2; Müslim, Tefsir 10, 3019.
CEZAİ EHLİYETİ OLMAYANLAR (İHTİLAM OLUNCAYA KADAR ÇOCUKTAN) 1630 - Yine Hz. Ali (radıyallâhu anh) arılatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: " Kalem üç kişiden kaldırılmıştır: Uyanıncaya kadar uyuyandan, ihtilâm oluncaya kadar çocuktan, aklı erinceye kadar mecnundan." Ebû Dâvud, Hudud 16, (4398, 4403); Tirmizî, Hudud 7, (1423); Nesâî, Talâk 21, (6, 156); Ebû Dâvud, diğer bir rivâyette şu ziyadeyi kaydetmiştir: ". .yaş sebebiyle aklı fesâda uğrayandan. . ."
ONBEŞ YAŞA BASANLARIN MÜKELLEF OLMASI. 2314 - İbnu Ömer (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) beni Uhud savaşı sırasında teftiş etti. O zaman ondört yaşında idim, savaşa katılmama izin vermedi. Hendek savaşı sırasında da beni gördü, o zaman ben onbeş yaşında idim, bu sefer bana (cihad) izni verdi." Nâfi' der ki: "Ben Ömer İbnu Abdilaziz'e uğradım, o zaman halife idi. Kendisine bu vak'ayı anlattım. Bana: "Bu (onbeş yaş) çocukla büyüğü ayıran hududdur" buyurdu. Valilerine yazarak, onbeş yaşına basanları mükellef addetmelerini, daha küçükleri âile efradından saymalarını emretti." Buhârî, Şehâdât 18, Megazî 29, Müslim, İmâret 91, (1868); Tirmizî, Cihâd 31, (1711); Ebü Dâvud, Hudud 17, (4406, 4407); Nesâî, Talâk 20, (6,155).
SONUÇ OLARAK SANIRIM ÜÇ ŞARTIN (İHTİLAM OLMA, FİZİKEN OLGUNLAŞMA, AKILCA OLGUNLAŞMA) BİRDEN MEVCUDİYETİ GEREKTİĞİ ANLAŞILIYOR. HORMONAL BÜLUĞ, FİZİKSEL BÜLUĞ, PSİKOLOJİK BÜLUĞ-RÜŞT. BUNLARIN OLUŞMA YAŞIDA KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞEBİLMEKTEDİR. AKILCA OLGUNLAŞMA (RÜŞT-PSİKOLOJİK BÜLUĞ) İÇİN KİŞİNİN DENENMESİ-TEST EDİLMESİ GEREKİYOR. KONU HAKKINDA DELALETİ VE SUBUTU KATİ NASS GÖREMEDİM, DOLAYISIYLA KONU İTİKAD DEĞİL AMELLE İLGİLİ OLUYOR.